Kanser, vücudun herhangi bir bölümünü etkileyebilen geniş bir yelpazede hastalık grubu için kullanılan genel bir terimdir. Kullanılan diğer terimler, kötü huylu tümör ve neoplazmalardır. Kanser, vücuttaki bazı hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyüdüğü ve daha sonra vücudun bitişik kısımlarını istila edebildiği ve vücudun diğer bölgelerine yayıldığı bir hastalıktır. Bu anormal hücrelere kanser hücreleri, kötü huylu hücreler veya tümör hücreleri denir. Kanser, genellikle vücuda yayılma özelliğine sahiptir.
Kanser, dünyada ölüm nedenleri arasında ikinci sıradadır. Kanser, 2020 yılı verilerine göre dünyadaki ölümlerin yaklaşık 10 milyonundan sorumludur. Aynı verilere göre 2020 yılında yeni kanser vakaları açısından en yaygın olanların ilk ikisi meme kanseri ve akciğer kanseridir. Ancak en çok ölüm sebepleri açısından ilk 2 sırayı akciğer, kolon kanseri ve rektum kanserleri almaktadır.
Birçok kanser türü vardır. Kanser vücudun herhangi bir yerinde gelişebilir ve adını vücutta başladığı yerden alır. Örneğin mideden başlayan kanser, mide kanseri olarak adlandırılır, sonrasında vücudun diğer bölgelerine yayılsa (metastaz yapsa) da mide kanseri olarak adlandırılır. Kanser taraması, kanser tedavisi ve önlenmesindeki gelişmeler sayesinde birçok kanser türü için hayatta kalma oranları yüksektir. Birçok insan için kanser başarıyla tedavi edilebilir.
Erkeklerde, kadınlarda ve çocuklarda en sık görülen üç kanser türü şunlardır:
- Erkekler: Akciğer, prostat ve kolorektal (Kalın Bağırsak Kanseri)
- Kadınlar: Meme, akciğer ve kolorektal (Kalın Bağırsak Kanseri)
- Çocuklar: Lösemi (Kan Kanseri), beyin tümörleri ve lenfoma (Lenf Kanseri)
Kanser Belirtileri Nelerdir?
Kanser belirtileri, kanserin türüne, kanser hastalığının hangi seviyede olduğuna bağlı olarak değişlkenlik gösterebilir. Bununla beraber bilinmelidir ki birçok kişide çok ileri seviyeye ulaşana kadar kanser belirtileri veya semptomlarını görmek pek mümkün değildir.
Kanserle mücadelede yapılacak en önemli iki adım düzenli doktor kontrolüne gitmek ve anormal olan bulgu ve şikayet durumlarına karşı dikkatli olmaktır. Kanser tedavisi için erken teşhis oldukça önemlidir.
Kanser belirtileri genel hatları ile şaağıda sıralandığı gibidir. Bu belirtiler kesin olarak kanser olunduğu anlamına gelmez. Fakat sıralanan belirtiler söz konusu ise bir kanser tedavi kliniği veya merkezine giderek doktor kontrolünde gerekli tahlilleri yapmak yerinde olacaktır.
Yaygın kanser belirtileri sıralandığı gibidir;
- Vücudun farklı bölgelerinde veya kemiklerde önceden tecrübe edinilmemiş ve devamlılığı olmayan ağrı durumu,
- Anormal derecede iştahsızlık ve kilo kaybı,
- Sürekli devam eden bir yorgunluk hali, yutmada güçlük, hazımsızlık ve mide bulantısı,
- Kalıcı veya ara sıra olan düşük dereceli ateş durumu,
- Geçmeyen boğaz ağrısı
- Tekrar eden enfeksiyon durumu,
- Makat veya boğaz bölgesinde beklenmeyen kanama veya geçmeyen ağrı,
- Öksürük durumu veya ses kısıklığı,
- Boşaltım sistemi rutininde kabızlık, ishal ve kanlı idrar gibi değişiklikler,
- Adet dönemlerş arasında kanama veya yaşanan farklı bir anormal durum,
- Gögüste veya testislerde veya vücudun başka bölgelerinde kalınlaşma ve yumru durumu,
- Menopozu takip eden dönemde kanamalar.
Kanser Çeşitleri Nelerdir?
Şimdiye kadar bilinen 200’den fazla kanser çeşiti tespit edilmiştir. Bazı kanser türleri aynı organda başlasa bile farklı hücre tiplerinden kaynaklanıyorsa farklı olarak isimlendirilir. Bu durum kanserin tedavisini ve sağ kalım sürelerini etkilemektedir. Örneğin Akciğer kanseri, küçük hücreli dışı ve küçük hücreli olmak üzere iki ana başlık altında toplanır. Küçük hücreli dışı akciğer kanserleri de kendi aralarında; adenokarsinom, skuamoz hücreli karsinom ve büyük hücreli karsinom olarak alt gruplara ayrılır.
Karsinom
Korsinom, deride veya iç organları kaplayan dokularda başlayan kanser türüdür. Deri, akciğer, kolon, pankreas, yumurtalık kanserleri. Epitelyal, skuamöz ve bazal hücreli karsinomlar, melanomlar, papillomlar ve adenomlar gibi.
Sarkom
Sarkom, kemik, kıkırdak, yağ, kas, kan damarlarında veya diğer bağ veya destekleyici dokuda başlayan kanser çeşiti ve türüdür. Osteosarkom , sinovyal sarkom, liposarkom, anjiyosarkom, rabdosarkom ve fibrosarkom gibi.
Lösemi
Lösemi, kemik iliği gibi kan oluşturan dokuda başlayan ve çok sayıda anormal kan hücresinin üretilmesine ve dolaşıma geçmesine neden olan kanser türüdür. Lenfoblastik lösemiler (ALL ve KLL), miyeloid lösemiler (AML ve KML), T hücreli lösemi ve tüylü hücreli lösemi gibi.
Lenfoma ve Miyelom
Lenfoma ve miyelom, bağışıklık sistemi hücrelerinde başlayan kanser türü grubuna girer. T ve B hücreli lenfomalar, Hodgkin lenfoması, Non-Hodgkin lenfoması ve lenfoproliferatif lenfomalar gibi.
Merkezi Sinir Sistemi (MSS) Kanserleri
Merkezi Sinir Sistemi kanserleri, beyin ve omurilik dokularında başlayan kanser çeşiti grubuna girer. Gliomlar, meningiomlar, hipofiz adenomları, vestibüler schwannomalar, primer MSS lenfomaları ve nöroektodermal tümörler gibi.
Metastatik Kanserler
Metastatik kanser hücrelerinin en önemli özelliği bulunduğu dokudaki hücrelerden farklı yapıdadırlar. Bu hücreler, kanser hücrelerinin başlangıçta gelişmediği bir dokuda mevcut olmasıdır. Hücre yapısından primer (ilk kanser dokusu) doku bulunur. Örneğin: Primer odak prostat kanseri olup kemiğe yayılabilir (metastaz). Bu, kemik hücrelerinden başlayan kanser olan "kemik kanseri" değildir.
Kanser Evreleri Nelerdir?
Bir kanser bulunduğunda, kanserin ne kadar büyük olduğunu ve başladığı yerden yayılıp yayılmadığını görmek için ultrason, tomografi, MR ve PET gibi testler yapılır. Bunlara göre kanser evresi belirlenir.
1. veya 2. aşama gibi kanser evreleri, kanserleri hücrelerin henüz diğer bölgelere fazla yayılmadığı durumu ifade ederken, 3 veya 4. aşama kanser evreleri ise kanserli hücrelerin diğer bölgelere de yayıldığı durumu ifade eder. Aşama 4 en yüksek aşamadır. Tedavinin belirlenmesinde kanserin evresi çok önemlidir.
Kanser Risk Faktörleri Nelerdir?
Kanser risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir;
Aile Öyküsü (Aile geçmişi)
Kanserlerin sadece küçük bir kısmı kalıtsal bir durumdan kaynaklanır. Ailede kanser varsa, mutasyonların sonraki nesillere geçmesi olasıdır. Örneğin ailesinde meme kanseri olan bir kadında meme kanseri olma olasılığı yüksek olabilir. Ancak kalıtsal bir genetik mutasyona sahip olmanız mutlaka kansere yakalanacağınız anlamına gelmez.
Kişisel Alışkanlıklar
Bazı yaşam tarzı seçimlerinin kanser riskinizi artırdığı bilinmektedir. Beslenme alışkanlıkları (tuzlanmış, tütsülenmiş, konserve edilmiş ve/veya kurutulmuş et tüketimi), sigara içmek, alkol kullanmak, güneşe aşırı maruz kalmak veya güneş yanıkları, obezite ve güvensiz cinsel ilişki kansere katkıda bulunabilir.
Sağlık Durumu
Ülseratif kolit, hepatit gibi bazı kronik sağlık durumları, belirli kanserlere yakalanma riskinizi önemli ölçüde artırabilir.
Çevresel Faktörler
Bulunduğunuz çevre kanser riskinizi artırabilecek zararlı kimyasallar içerebilir. Sigara içmiyor olsanız bile, insanların sigara içtiği yerlere giderseniz veya sigara içen biriyle yaşıyorsanız, pasif içici olarak etkilenebilirsiniz. Evinizdeki veya iş yerinizdeki asbest ve benzen gibi kimyasallar da kanser riskini artırabilir.
Kanser Riskini Azaltmak Mümkün Mü?
Bazı alışkanlıkları değiştirmek kanser riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
- Sigara içiyorsanız bırakın. Sigara içmiyorsanız başlamayın.
- Alkol almayın. Ancak kullanırsanız, bunu ölçülü yapın.
- Aşırı güneşe maruz kalmaktan kaçının.
- Sağlıklı beslenin. Meyve ve sebzelerden zengin bir diyet seçin. Tam tahılları ve yağsız proteinleri seçin. İşlenmiş et alımınızı sınırlayın.
- Düzenli egzersiz, daha düşük kanser riski ile bağlantılıdır. Haftanın çoğu günü en az 30 dakika egzersiz yapın.
- Fazla kilolu veya obez olmak kanser riskinizi artırabilir. Sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersiz ile sağlıklı bir kiloya ulaşmak ve bunu koruyun.
- Stres ve kaygıdan uzak bir yaşam oluşturmaya çalışın, hayatınızın mutlu, sağlıklı ve huzurlu olduğuna dair düşünce ve inançlarınızı güçlendirin.
- Kanser taraması yaptırın. Kanser risk faktörleri ve yaşınıza bağlı olarak kanser tarama testleri (smear, meme ultrasonu, mamografi, akciğer grafisi, karın ultrasonu, kolonoskopi, endoskopi vb.) yaptırmayı unutmayın.
- Aşılar. Karaciğer kanseri riskini artıran hepatit B ve rahim ağzı kanseri riskini artıran insan papilloma virüsü (HPV) dahil olmak üzere bu virüslerin önlenmesine yardımcı olabilir. Bu virüslere karşı aşılamanın sizin için uygun olup olmadığını doktorunuza danışın.
- Kanser hastalığına yakalanmış olsanız bile erken tanı ile evresi ilerlememiş bir hastalığın tedavi edilmesi çok daha kolay olacağı için bu konuda dikkatli ve gözlemci olarak gerekli kontrollerin yaptırılması çok önemlidir.
